Blog

Kunststof is een materiaal dat veelvuldig op verschillende wijzen door de mens wordt gebruikt. Sinds de jaren zestig is de wereldwijde productie van kunststof gestegen met het twintigvoudige en bedroeg in 2015 322 miljoen ton. In de komende twintig jaar wordt nog een eens een verdubbeling van dit aantal verwacht. Ondanks de veelzijdigheid van kunststof en de diversiteit aan het gebruik daarvan, wordt in Europa nog jaarlijks ongeveer 25,8 miljoen ton kunststofafval geproduceerd, waarvan slechts 30% wordt gerecycled. De grootschalige productie van kunststof en de verbranding van kunststofafval brengen wereldwijd een enorme CO2 uitstoot met zich mee. Concreet valt daarbij te denken aan 400 miljoen ton CO2 per jaar. Daarnaast wordt een grote hoeveelheid van kunststofafval, naar schatting 2 tot 4% van de wereldwijde kunststofproductie per jaar, regelmatig ook in de grond of in de zee gedumpt. Dit afval kan vervolgens gemakkelijk over grote afstanden worden getransporteerd, zodat het elders in de wereld aan land wordt aangespoeld, tot microplastic door weer en wind wordt afgebroken of tot grote rondzwervende vuilnisbelten leidt. Zodoende komt kunststof(afval) overal ter wereld in het milieu terecht, hetgeen niet alleen een enorme milieu-, maar ook grote economische schade tot gevolg heeft. Dit verschijnsel wordt bovendien versterkt door de groeiende hoeveelheid kunststofafval die met name wordt geproduceerd “voor eenmalig gebruik”. Dat wil zeggen dat kunststofproducten kort en slechts één keer door de mensen worden gebruikt en daardoor zelden worden gerecycled. Het gaat daarbij onder meer om producten zoals wegwerpbekers, rietjes of bestek, waarvoor kunststof op grote schaal wordt gebruikt vanwege de lichtheid, de lage kosten en de praktische eigenschappen ervan.

EU Plastic Strategy

Omdat de kunststof gelet op het voorgaande op zulke grote schaal wordt geproduceerd, gebruikt en weggegooid ten koste van het milieu en zonder dat de voordelen van recycling optimaal worden benut, heeft de Europese Commissie een actieplan bedacht om de economische en milieuschade in de toekomst te voorkomen. In dit actieplan merkt de Commissie kunststoffen als een onderwerp van prioriteit en verbindt zij zich ertoe “een strategie op te stellen voor de aanpak van de uitdagingen van plastic in de gehele waardeketen waarbij met de gehele levenscyclus rekening wordt gehouden”.

Het streven is dan ook alle kunststofverpakkingen uiterlijk 2030 recyclebaar te maken. In het kader van dit streven naar een nieuwe kunststofeconomie wil de Europese Commissie dat bij het ontwerp en de productie van kunststoffen en kunststofproducten met hergebruik, reparatie en recycling serieus rekening wordt gehouden en duurzamere materialen worden ontwikkeld en gepromoot. Op deze wijze zouden de negatieve gevolgen van kunststofproductie en verbranding voor het milieu duidelijk worden beperkt, waarbij niet alleen de uitstoot van CO2 wordt verminderd, maar ook het jaarlijkse probleem van miljoenen tonnen kunststofafval in de zee wordt opgelost.

EU Richtlijn vermindering van de effecten van bepaalde kunststofproducten op het milieu

Ter uitwerking van de EU Plastic Strategy, met name als het gaat om het terugdringen van kunststofafval in de zee, heeft de Europese Commissie de Europese Single Use Plastic (SUP-) richtlijn opgesteld. De genoemde richtlijn moet in juli 2021 door alle EU-lidstaten worden ingevoerd en bevat een aantal concrete maatregelen, die ook gevolgen hebben voor ondernemingen die te maken hebben met kunststofproducten. De belangrijkste maatregelen die vanaf dat moment in alle EU-lidstaten, dus ook in Nederland gaan gelden, worden achtereenvolgens hieronder besproken.

Het verbod op kunststofproducten voor eenmalig gebruik. Voor veel kunststofproducten voor eenmalig gebruik zijn geschikte, duurzamere en betaalbare alternatieven beschikbaar. Waaronder goed recyclebare/composteerbare producten of kunststofproducten die binnen hun levensduur wel opnieuw gevuld of opnieuw gebruikt kunnen worden voor hetzelfde doel als waarvoor zij ontworpen zijn. Om het nadelige effect van kunststofproducten voor eenmalig gebruik op het milieu te beperken, wordt het vanaf 2021 derhalve verboden om deze kunststofproducten voor eenmalig gebruik te verstrekken dan wel te verkopen. Onder dergelijke kunststofproducten vallen onder andere bestek (messen vorken en lepels) en borden, roerstaafjes en rietjes, voedsel en drankenverpakkingen van EPS (piepschuim) waar direct uit gegeten of gedronken kan worden, bekers en houders voor eenmalig gebruik. De richtlijn ziet overigens op alle typen kunststof, zodat er ook geen uitzonderingen voor bijvoorbeeld oil-based kunststoffen (zoals HDPE of PS) en biobased kunststoffen (zoals bio-PE of PLA) worden gemaakt.

Verminderen van gebruik van kunststofproducten. Voor sommige kunststofproducten voor eenmalig gebruik bestaan echter nog geen geschikte en duurzamere alternatieven. En omdat de Europese Commissie verwacht dat de consumptie van dergelijke kunststofproducten voor eenmalig gebruik verder zal toenemen, moeten de EU-lidstaten in het kader van deze richtlijn de nodige maatregelen nemen om juist tot een duidelijke vermindering van de consumptie van die producten in 2026 te komen. Daarbij mag overigens geen afbreuk worden gedaan aan voedselhygiëne of de voedselveiligheid. Een geschikte maatregel in dit kader is bijvoorbeeld het aanmoedigen van het gebruik van producten die kunnen worden hergebruikt en uiteindelijk ook gerecycled. Besluiten de lidstaten deze verplichting echter door middel van marktbeperkingen uit te voeren, dan moeten de maatregelen in ieder geval evenredig en geenszins discriminerend zijn. Welke maatregelen de EU-lidstaat ook kiest, de vermindering van het gebruik van kunststofproducten voor eenmalig gebruik moet in 2026 in ieder geval meetbaar zijn, oftewel aanzienlijk.

Uitbreiding producentenverantwoordelijkheid. Een andere belangrijke maatregel die door de EU-lidstaten in het kader van deze richtlijn moet worden getroffen, is de uitbreiding van de verantwoordelijkheid van producenten. Daartoe behoren allereerst de kosten voor het inzamelen en recyclen van kunststofproducten voor eenmalig gebruik, waarvoor voor alsnog geen geschikte en duurzame alternatieven zijn. Deze kosten zullen volgens het principe ‘de vervuiler betaalt’ door de producent van kunststofproducten voor eenmalig gebruik moeten worden gedragen en strekken ter dekking van de noodzakelijke kosten van het afvalbeheer en het opruimen van zwerfafval. Het precieze bedrag mag overigens de noodzakelijke kosten niet overstijgen en moet voor de producten in kwestie op een transparante wijze worden vastgelegd. Daarnaast wordt de verantwoordelijkheid van de producent ook uitgebreid op het punt van bewustmakingsmaatregelen om het zwerfafval van kunststofproducten te voorkomen en te beperken. Het is de bedoeling dat bepaalde kunststofproducten voor eenmalig gebruik duidelijke en opvallende markering krijgen om de consument duidelijk te maken dat in de verpakking kunststoffen zijn verwerkt, hoe en waar zij de verpakking na gebruik kunnen weggooien en om de consument te informeren over de negatieve effecten van ongepaste afvalverwijdering op het milieu. De kosten hiervoor zullen evenwel door de producenten moeten worden gedragen.

De kunststofproducten voor eenmalig gebruik zullen op korte termijn aldus plaats moeten maken voor duurzame alternatieven. Hoewel de maatregelen daartoe in beginsel door lidstaten moeten worden uitgevoerd, worden daardoor ook en met name de nationale ondernemingen direct getroffen. Bij Law & More begrijpen wij dat de onder omstandigheden ingrijpende verandering op het gebied van kunststofproductie die uw onderneming staat te wachten kan zorgen voor verschillende vragen: zijn uw kunststofproducten wel bestemd voor eenmalig gebruik of gaat het in uw geval juist om een goed alternatief? En geldt in uw geval een algeheel verbod op kunststofproducten of is op uw kunststofproducten wellicht toch een vermindering van gebruik van toepassing? Wilt u weten welke andere concrete stappen uw onderneming in het kader van de genoemde richtlijn nog staan te wachten of heeft u nog andere vragen? Neem dan contact met Law & More. Onze advocaten zijn deskundig op het gebied van Europees recht en milieurecht en helpen u graag verder! Uiteraard houden wij verdere ontwikkelingen op het gebeid van EU Plastic Strategy voor u in de gaten op onze duurzaamheidswebsite en in onze blogs.