The European Green Deal en de Afvalstoffenverordening
Het doel van de Europese Green Deal is het transformeren van de Europese economie voor een duurzame toekomst. De ambitie om als Europese Unie klimaatneutraal te worden is vervat in de 2030- en 2050-klimaatdoelen. Een van de doelen is het opzetten en implementeren van een schone, circulaire economie. De Afvalstoffenverordening stelt daarom regels voor afvalmanagement.
Het afvalstoffenbeleid van de Europese Unie is in eerste instantie gericht op het voorkomen van het creëren van afval. Het afval dat is gecreëerd dient getransformeerd te worden in herbruikbare stoffen van hoge kwaliteit. Dit beleid is terug te zien in de wil om afvalverzamelingssystemen binnen Europa te harmoniseren, maar ook door nieuwe afvalmanagement regels te introduceren en bestaande regels aan te scherpen.
De Afvalstoffenverordening
De Afvalstoffenverordening (EU Waste Framework Directive) zet enkele fundamentele afvalmanagementprincipes uiteen. Zo moet afval gemanaged worden (i) zonder de volksgezondheid en de natuur in gevaar te brengen, (ii) zonder risico voor water, lucht, bodem, planten en dieren, (iii) zonder het veroorzaken van overlast door geur dan wel geluid en (iv) zonder negatief effect op het natuurlijke landschap dan wel gebieden met bijzondere kenmerken. Deze principes zijn ruim geformuleerd. Daarnaast biedt de verordening een definitie van afval. Dit is belangrijk voor het onderscheid wanneer een stof afval is en wanneer een secundaire grondstof – materiaal waar iets van gemaakt kan worden. Ten derde heeft de Europese verordening twee principes geïmplementeerd: het “polluter pay principe”en de “extended producer responsibility”.
Het principe van “de vervuiler betaalt” komt van oorsprong uit het internationale recht. Het is gelinkt aan het principe van “common but differentiated responsibilities”: gemeenschappelijke maar gedifferentieerde verantwoordelijkheden. Dit betekent dat landen die meer hebben bijgedragen aan het probleem (klimaatverandering door C02-uitstoot) ook meer kosten (dienen te) dragen voor veranderingen om dat probleem te mitigeren. Dit betekent dus dat de meest vervuilende landen, de grootste verantwoordelijkheid dragen.
Ten slotte is de “afval hierarchie” een belangrijk onderdeel van de verordening. Het voorkomen van afval is de geprefeerde optie. Daarna komt het voorbereiden voor hergebruik. Als derde op de ladder staat recycling. Dan herstel. En als het niet anders kan, dan is vernietiging van afval de last resort.
Wat is afval en wat is een secundaire grondstof?
De zogenoemde “End-of-waste”-criteria bepalen wanneer afval geen afval meer is en kan worden gekwalificeerd als een product dan wel een ruwe secundaire grondstof. Op basis van artikel 6(1) jo. (2) van de Afvalstoffenverordening worden na recycling de volgende stoffen niet meer als afval beschouwd: (i) stof/materiaal kan worden gebruikt voor specifieke doeleinden, (ii) er is een bestaande markt voor de stof/materiaal, (iii) het gebruik van de stof/materiaal is legaal en (iv) het gebruik heeft geen algemeen negatief effect op de volksgezondheid.
Wat te doen met gevaarlijke afvalstoffen?
Afvalstoffen kunnen een gevaar vormen voor de volksgezondheid. In zo’n geval eist de Afvalverordening een strenger controle regime. De Afvalverordening doet aan additionele labelling, het bijhouden van gegevens, het monitoren daarvan en het controleren of er voldaan is aan alle verplichtingen gedurende het gehele verwerkingsproces. Van de afvalproductie tot aan herstel of vernietiging.
De definitie van gevaarlijke afvalstoffen, dus de kwalificatie daarvan, is gebaseerd op dezelfde principes als die op de gehele materialencyclus van toepassing zijn. Dit is in lijn met de Europese afvalstoffenlijst.
Revisie van de afvalstoffenverordening
De Europese Commissie werkt momenteel aan een revisie van de WFD (Waste Framework Directive). Het doel is de impact van afval en afvalverwerking nog meer verminderen door middelen van het verbeteren van de afvalmanagement. Daarom worden de maatregelen die hierboven zijn beschreven (afvalhiërarchie, the polluter pays principle, Extended Producer Responsibility Schemes) op impact beoordeeld en herzien. Deze WFD revisie wordt in 2023 verwacht.
